Φυλακές και πολιτισμός... 
Λέμε ότι «η ποιότητα και οι συνθήκες που επικρατούν στο σωφρονιστικό μας σύστημα (στις φυλακές δηλαδή) αντανακλούν το επίπεδο του πολιτισμού μιας κοινωνίας...», αλλά δεν το πολυεννοούμε. Ούτε η υπεύθυνη πολιτεία ούτε εμείς ως κοινωνία. Εμείς όλοι θεωρούμε τις φυλακές ως κάτι εντελώς ξένο με την καθημερινότητά μας, κάτι που πολύ σπάνια μόνο μπορεί «να αγγίξει» εμάς τους ίδιους και τα παιδιά μας – είναι υπόθεση «των παρανομούντων». Και η πολιτεία όμως την ίδια αίσθηση έχει, οι φυλακισμένοι είναι οι «απόκληροι», αυτοί που με τη συμπεριφορά τους περίπου «θέλησαν» να μπουν στο περιθώριο και την «εξαίρεση» της φυλακής, ένα «βάρος» για την υπόλοιπη κοινωνία, που η φροντίδα, η έγνοια, η μέριμνα για ανθρώπινες συνθήκες (κατ’ αρχήν – και ύστερα να μιλήσουμε για «σωφρονισμό», που πάει να πει «αποκατάσταση» για να επανενταχθούν οι παρανομήσαντες στην κοινωνία...) είναι περίπου... δαπανηρή πολυτέλεια.
Οι αναταράξεις στις φυλακές, τις περισσότερες, αν όχι όλες, φορές με αφορμή τις συνθήκες κράτησης και διαβίωσης που επικρατούν σε αυτές, είναι σχεδόν ενδημικό φαινόμενο στην Ελλάδα, με μια περιοδικότητα που θα ’πρεπε να ’χει προβληματίσει τους κάθε λογής υπευθύνους. Στοιβαγμένοι σε μικρούς χώρους πέρα από κάθε όριο «ανοχής» οι κρατούμενοι (ακόμη και στις πιο σύγχρονες φυλακές που διαθέτει η χώρα – στα Τρίκαλα, ας πούμε, η προβλεπόμενη χωρητικότητα του καταστήματος είναι 250 άτομα και έχουν κυριολεκτικά σωρευθεί εκεί 700!), με ανεπαρκέστατους χώρους και προβλέψεις «προσωπικής υγιεινής», κακό συσσίτιο (το ότι πολλοί κρατούμενοι τρέφονται από τα «πακέτα» φίλων και συγγενών δεν μειώνει την υποχρέωση της πολιτείας για επαρκές και υγιεινό πρόγραμμα διατροφής τους...), προκλητικές αυθαιρεσίες των δεσμοφυλάκων που επιτρέπουν (αν δεν πριμοδοτούν κιόλας!) «κυκλώματα» μέσα στις φυλακές που διακινούν από τρόφιμα και... κινητά τηλέφωνα μέχρι ναρκωτικά, συγχρωτισμός καταδικασμένων ποινικών με προφυλακισμένους υπόδικους, κρατουμένους για «οικονομικά» και απλούς χρήστες ναρκωτικών – αυτή είναι η εικόνα του «σύγχρονου» σωφρονιστικού συστήματος στην ευρωπαϊκή Ελλάδα του 21ου αιώνα...
Η σημερινή αναταραχή στις φυλακές, με 5.500 απεργούς πείνας (ορισμένοι έχουν, μάλιστα, κυριολεκτικά «ράψει το στόμα» τους!) και καθημερινά ο αριθμός αυξάνεται, με αρκετούς κρατουμένους ήδη να αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας και να ’χουν μεταφερθεί σε νοσοκομεία, μπορεί μεν να μην είναι «θεαματική» (όπως οι κάθε τόσο εξεγέρσεις, καταλήψεις, φωτιές κ. λπ.), αλλά δυνάμει μπορεί να εξελιχθεί σε σοβαρότατη κρίση, με απρόβλεπτες συνέπειες. Δεν είναι... ανάγκη να φτάσουμε σε αυτές, για να αποφασίσει επιτέλους το «υπεύθυνο κράτος» να αναλάβει τις ευθύνες του και να κινηθεί ανάλογα...
Ο «υπερπληθυσμός» των φυλακών μας είναι ίσως το μεγαλύτερο πρόβλημα, το βασικό που υποθάλπει την ανάπτυξη και των υπολοίπων. Και μπορεί, σχετικά εύκολα, να αντιμετωπισθεί. Κατ’ αρχήν, με τη δημιουργία και νέων «καταστημάτων» (κάτι γίνεται τα τελευταία χρόνια, αλλά με ρυθμούς που υπολείπονται των αναγκών, «πραγματικών» και «δημιουργούμενων» από τον τρόπο διαχείρισης του «συστήματος»), που θα βοηθούσαν στην αποκέντρωση και τη «διάχυση» των κρατουμένων. Η βασικότερη, όμως, προσέγγιση για να εκτονωθεί η κατάσταση θα ήταν η απόφαση της πολιτείας να νομοθετήσει τη μείωση του χρόνου των προφυλακίσεων, που σήμερα με αυτό το «μέχρι το 18μηνο» έχει καταντήσει (σε συνδυασμό με την υπερφόρτωση των δικαστηρίων) σχεδόν... οι πάντες να προφυλακίζονται για 18 μήνες!
Να ισχύσει το ανώτατο όριο (και δεν είναι μικρό διάστημα 1,5 χρόνος εγκλεισμού σε φυλακή – ιδίως τέτοια φυλακή!) για τις «βαριές» περιπτώσεις (κακουργήματα, καθ’ υποτροπήν παραβάτες, ύποπτοι φυγής στο εξωτερικό κ. λπ.), αλλά για όλες τις υπόλοιπες κάλλιστα μπορεί ο χρόνος προφυλάκισης να μειωθεί αναλόγως, μέχρι και να καταργηθεί τελείως – στις Ηνωμένες Πολιτείες που το μέτρο προφυλάκισης είναι πολύ σπάνιο (ακόμη και για εγκλήματα κατά της ζωής) δεν έχει καταγραφεί, εξ αυτής της αιτίας, αύξηση της παραβατικότητας.
Παρατηρείται, ακόμη, στο «σύστημα» αστυνομία - δικαιοσύνη - φυλακές, μια υπερβολική τάση (σε σχέση με τις πληθυσμιακές αναλογίες και τα επίσημα στοιχεία εγκληματικότητας) για προφυλακίσεις μεταναστών, που εύλογα οδηγεί σε υποψίες ενός υφέρποντος ρατσισμού – και πάντως έντονα διαφορετικής συμπεριφοράς από τις προανακριτικές αρχές, στις περιπτώσεις που οι ύποπτοι είναι αλλοεθνείς. Και επιπλέον, αποτελεί κοινό μυστικό (το έχουν καταγγείλει και οι δικηγορικές ενώσεις) ότι υπάρχει μια «συνήθεια» να προφυλακίζονται (πάντα για 18μηνο!) χρήστες ναρκωτικών που συνελήφθησαν να έχουν στην κατοχή τους κάπως μεγαλύτερες ποσότητες από το θεωρούμενο «όριο προσωπικής χρήσης», με αποτέλεσμα να θεωρούνται «έμποροι» και «διακινητές», ενώ στην πραγματικότητα αποτελεί παγιωμένη άποψη πως στο κύκλωμα των ναρκωτικών το «μπέρδεμα» χρήστη, εμπόρου και διακινητή αποτελεί την καθημερινότητα. Αλλο πράγμα, βεβαίως, να συλληφθείς για κατοχή 1 κιλού ναρκωτικής ουσίας και εντελώς διαφορετικής τάξεως να σε βρουν να έχεις επάνω σου 5-6 δόσεις.
Και, βέβαια, υπάρχει και το μείζον κοινωνικό πρόβλημα που δημιουργείται με τις «φυλακές ανηλίκων». Πέρα και άσχετα με τη χθεσινή παρέμβαση του Συνηγόρου του Πολίτη, ότι οι συνθήκες που επικρατούν σε αυτές είναι επιεικώς άθλιες, η αλήθεια είναι πως οι παραβατικοί ανήλικοι (σε μεγάλο βαθμό «έργο» ημών των ενηλίκων...) δεν... χρειάζονται φυλακές για να σωφρονιστούν, αλλά ειδικά στελεχωμένα ιδρύματα μέριμνας και υποβοήθησης, σαν αυτά που έχουν οι περισσότερες από τις (πραγματικά...) πολιτισμένες χώρες...
Tου Θανου Oικονομοπουλου από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ .